Rond het midden van de zeventiende eeuw verrijzen er in de Nederlandse Republiek overal buitenhuizen. Stedelijke burgers investeerden hun rijkdom, vergaard door handel en politieke functies, in mooie ‘buitens’ omgeven door lommerrijke tuinen. Verschillende dichters besloten om over die tuinen te schrijven. Zo ontstonden de eerste ‘hofdichten’.

In deze tentoonstelling presenteert het Huygens Museum de jeugdjaren van het hofdicht. De Nederlandse tuingedichten zijn uitzonderlijk. Nergens in Europa zijn er zoveel gedichten over tuinen geschreven. Ze geven inzicht in hoe er gedacht werd over de tuin als door de mens gecontroleerde natuur. Ook etaleren de gedichten de goede smaak van de tuinbezitters en welk praktisch nut de natuur voor de mens kan hebben. In de tentoonstelling tonen we de vroegste voorbeelden van deze opmerkelijke poëzie.

De tamme wildernis

Naast de poëzie is er aandacht voor de invloed van de mens op de inrichting van de natuur. Het zeer diverse landschap van de omgeving van Den Haag, met de talloze buitenhuizen, was ooit woeste natuur, maar werd al sinds de middeleeuwen ingepolderd en ontgonnen. Huygens en andere bezitters van landhuizen drukten hun stempel op het landschap en creëerden er lustoorden voor rijke burgers. De beroemde kaart van de gebroeders Cruquius uit 1712, in de collectie van het Huygens Museum, toont onder het buitenhuis van Huygens. Hierop is te zien dat Hofwijck er in 1712 al heel anders bij lag dan bij de aanleg in 1641. Het landschap was voortdurend in verandering en is dat nog steeds.

Fotografisch drieluik. Juul Hondius. Dapes Inemptea (gratis maaltijden)

Gelijktijdig presenteren we een speciaal voor deze tentoonstelling gemaakt fotografisch drieluik, Dapes Inemptae, van Juul Hondius (Ens, 1970). Hij schudt ons wakker en haalt het klimaatdebat naar Hofwijck. De leuzen van de activisten zijn anders dan je zou verwachten. We moeten ‘boom aen boom staen’, het spandoek schreeuwt ‘Gratis maaltijden’ en de activisten heten Eva en Adam. Verliezen we het aardse paradijs? In het gedicht Vitaulium Hofwijck van Constantijn Huygens weerklinken liefde en angst voor de natuur. In de foto’s van Hondius wordt die tweespalt pijnlijk. De beelden roepen tegenstrijdige gevoelens op en stellen ons de gewetensvraag: wat is de natuur mij waard?

Tuinen van faam en vrees

Het werk van Juul Hondius gaat ook een interactie aan met het onderzoeksproject ‘Tuinen van faam en vrees’ van Caroline Baetens (Universiteit Gent en FWO-Vlaanderen en gastconservator van de tentoonstelling Vers uit de Tuin). Zij onderzoekt hoe de zeventiende-eeuwse Nederlandse tuingedichten tegenstrijdige verlangens naar voren brengen ten aanzien van de natuur. Dichters bezingen enerzijds de rust, veiligheid en schoonheid van de groene omgeving en anderzijds het verlangen naar controle over de natuur.

Publicatie: De vindingrijke wereld van Constantijn & Christiaan.

Gelijktijdig met de tentoonstelling verschijnt de (her)uitgave van Huygens en Hofwijck. De vindingrijke wereld van Constantijn & Christiaan. De auteurs, historicus en econoom Kees van der Leer en de hortulanus van Hofwijck Henk Boers, beschrijven hoe de veelzijdige dichter-musicus-diplomaat Constantijn Huygens er omstreeks 1640 in slaagde zijn buitenplaats Hofwijck aan te leggen als een aards paradijs. En hoe later de wetenschapper Christiaan Huygens op Hofwijck verbleef en er inspiratie opdeed voor zijn wereldberoemde ontdekkingen. Huygens en Hofwijck is uitgebreid met een hertaling van het originele hofdicht door Dr. Ton van Strien.

Kees van der Leer & Henk Boers, Huygens en Hofwijck, De vindingrijke wereld van Constantijn en Christiaan, hardcover, Nederlands, ISBN 9789462499119, Uitgegeven door Walburg Pers. Winkelprijs € 39,99.

Vers uit de moestuin. Schooltuinenproject in Hofwijck

Om de voedselrijke geschiedenis van Hofwijck te eren, is het Huygens Museum een schooltuinen-project gestart in samenwerking met een basisschool uit Voorburg. Vanaf de opening van de tentoonstelling tot en met het oogstseizoen in het najaar gaan schoolkinderen in Hofwijck historische groenten verbouwen, op vier grote tuinbedden die volgens de zeventiende-eeuwse maten zijn aangelegd in de gereconstrueerde tuin van Constantijn Huygens. We zijn benieuwd of het hen lukt om samen met de vrijwilligers van het Huygens Museum gratis maaltijden te oogsten.

De teksten in deze tentoonstelling zijn geschreven door gastconservatoren Caroline Baetens en Prof. dr. Kornee van der Haven van de vakgroep Letterkunde aan de Universiteit Gent (België).

Het Huygens Museum werkte voor dit project samen met de Universiteit Gent (België) en werd voor de realisatie ondersteund door de Stichting Gillis Hondius Foundation, Cultuur&Co, Erfgoedpodium Leidschendam-Voorburg, het Mondriaanfonds, de Faculteit Letteren & Wijsbegeerte en het Bijzonder Onderzoeksfonds van de Universiteit Gent.

De tentoonstelling is mede tot stand gekomen met hulp van en in samenwerking met: